همه چیز درباره کاخ توپکاپی در استانبول ترکیه

چند صد سال از ساخت کاخ توپکاپی استانبول ترکیه می‌گذرد و همچنان جزو بهترین نقاط گردشگری ترکیه است. پیشنهاد می‌کنیم اگر قصد سفر به ترکیه را دارید، حتما از کاخ توپکاپی بازدید کنید. درباره اهمیت تاریخ و قدمت چند صدساله این بنا حرف و حدیث‌های بسیاری وجود دارد. این مکان کوله‌باری از فرهنگ‌ها، آموزه‌ها و تصمیمات مهم را به دوش می‌کشد که در سرنوشت ترکیه تاثیر فراوانی داشته‌اند. اگر مایلید تمام نکات کاخ توپکاپی استانبول را برایتان بگوییم، تا پایان این نوشته همراه ما باشید.

کاخ توپکاپی کجاست؟

در زمآن‌های دور، مرکز امپراطوری روم شرقی در شهر قسطنطنیه قرار داشت. بعد از گذشت سال‌ها این خاک که روزی بیزانس باستان بود، به کشور ترکیه افزوده شد. کاخ توپکاپی اکنون در بلندترین نقطه کوهپایه، با وسعت دید کامل به دریای مرمر و خلیج شاخ طلایی قرار دارد. این کاخ در منطقه اروپایی استانبول و نزدیکی امینونو قرار دارد و یکی از بهترین جاهای دیدنی استانبول به شمار می‌رود.

کاخ توپکاپی در فاصله 48کیلومتری تنگه بسفر قرار دارد. فاصله کاخ توپکاپی تا میدان تکسیم نزدیک 9 کیلومتر است. در پاسخ به این سوال که چگونه از تکسیم به کاخ توپکاپی برویم، باید بگوییم اگر پیاده از میدان تکسیم به این کاخ باستانی بروید، حدود 30 دقیقه زمان نیاز دارید. کاخ توپکاپی با فرودگاه آتاتورک حدود 19 کیلومتر و با فرودگاه گوکچن استانبول حدود 68 کیلومتر فاصله دارد.

جاذبه‌های توریستی زیادی در نزدیکی کاخ توپکاپی قرار دارند که دیدن آن‌ها لذت سفر را دوچندان می‌کند. اگر به این کاخ رفتید، حتما از مسجد سلطان احمد، ایاصوفیه، موزه باستان‌شناسی، آب‌انبار باسیلیکا و... بازدید کنید. 

نمای هوایی از کاخ توپکاپی

تاریخچه کاخ توپکاپی

یکی از متداول‌ترین سوال‌ها این است که کاخ توپکاپی به دستور کدام پادشاه عثمانی ساخته شد؟ در پاسخ باید بگوییم کاخ توپکاپی(topkapi sarayi)  پس از تصرف قسطنطنیه توسط سلطان محمد دوم معروف به محمد فاتح، هفتمین پادشاه عثمانی، ساخته شد. کاخ توپکاپی در سال 1453 میلادی از دل ویرانه‌های امپراطوری روم در مرکز فرمانروایی آن‌ها سر برآورد. سلطان محمد در طول زمان ساخت این بنای ارزشمند در قصر کوچکی در میدان بایزید ترکیه اقامت داشت. 

این قصر اکنون تبدیل به دانشگاه استانبول شده است که روزانه افراد زیادی در آن مشغول آموزش فرهنگ و تاریخ عثمانی هستند. در سال 1478 پس از اتمام ساخت کاخ توپکاپی، سلطان محمد به آنجا نقل مکان کرد. سپس، امپراطوری عثمانی از این بنا به عنوان مهم‌ترین قصر کشور استفاده کرد. این کاخ بارها و بارها مورد مرمت قرار گرفت و هربار چهره‌ای متفاوت از معماری اسلامی، اروپایی و عثمانی را به عرصه ظهور گذاشت. حدود 30 پادشاه در طول سالیان حکومت خود در این قصر زندگی کردند.

در زمآن‌هایی که شهر مورد حمله یا آسیب قرار می‌گرفت، ساکنین شهر و سربازان به داخل کاخ پناه می‌بردند تا از آسیب دشمن در امان باشند. این کاخ بین هزار تا 4 هزار نفر را در خود جای داده است؛ در حالی‌ که افراد حرمسرا تنها حدود 300 نفر بودند. کاخ توپکاپی در زمان تاسیس خود 700 هزار متر مربع وسعت داشت؛ اما با گذشت زمان و بعد از ساخت‌وسازهای متعدد، اکنون مساحتی حدود 80 هزار متر مربع دارد.

کاخ توپکاپی استانبول در سال 1985 میلادی به عنوان میراث فرهنگی در لیست سازمان جهانی یونسکو به ثبت رسید و بعد از آن شهرت جهانی یافت.

تصویری از ورودی کاخ توپکاپی

معماری کاخ توپکاپی

معماری کاخ توپکاپی براساس حفظ حریم سلطنتی شکل گرفت. به این‌ صورت که شامل سه بخش مجزا است؛ حرمسرا، کاخ درونی و در نهایت کاخ بیرونی به شکلی از هم مستقل هستند که رفت‌وآمد شاه و درباریان تا حد ممکن محدود و خصوصی باشد. طرح اولیه این حیاط‌های مستقل از هم با دیوارهای بلند را سلطان محمد اجرا کرد که نتوانست تا حیاط چهارم پیشروی کند و به همین سه بخش رضایت داد.

نکته مهم درباره معماری بناهای عثمانی این است که تقریبا در همه ساختمآن‌ها، حفظ حریم خصوصی، محدود شدن رفت‌وآمدها به حرمسرا در اولویت قرار دارد. برج‌های نگهبانی کاخ توپکاپی که بعد از 6 سال از شروع ساخت قصر احداث شده و معماری منحصربه‌فردی دارند. این باروها به سبک معماری قرون وسطی اروپا شکل گرفته‌اند که بسیار زیبا هستند.

بناهای ساخته‌شده برای سکونت اهالی قصر، به شکل ساختمآن‌های یک یا دوطبقه هستند که گنبدهای بلندی دارند. در این بنا از چوب و سنگ برای دیوارها و از لایه‌ای سرب برای پوشاندن گنبد استفاده شده است. قسمت‌های داخلی این بنا، به وسیله آب‌نما و فواره‌های آب تزئین شده و محیطی برای پرورش، نگهداری و غذا دادن به حیوانات وجود دارد.

معماری کاخ توپکاپی از کاخ ادیرنه (Edirne Palace) الهام گرفته شده است. این کاخ باشکوه و بزرگ، دارای حیاط‌های بزرگی است که توسط دیوارهای بلند محافظت می‌شود. محل استقرار فرماندهان و امپراطورهای عثمانی قبل از ساخت کاخ توپکاپی، در کاخ ادیرنه قرار داشت. در آتش‌سوزی سال 1665 و زلزله سال 1509 آسیب زیادی به بناهای کاخ توپکاپی وارد شد. بعد از هر آسیب، دوباره برای مرمت و احداث بناهای جدید در حیاط‌های متعدد این کاخ اقدام و رفته‌رفته به تعداد ساختمآن‌های کاخ افزوده شد.

بخش های مختلف کاخ توپکاپی

کاخ توپکاپی استانبول دارای بخش‌های متنوع و مختلفی است که در ادامه درباره آن‌ها بیشتر صحبت می‌کنیم:

حیاط اول

حیاط اول بزرگ‌ترین و عمومی‌ترین بخش کاخ توپکاپی است که در محوطه بیرونی قرار دارد. دیوارهای بلند سنگی وظیفه محاظت از کاخ را بر عهده داشتند. در آن زمان بناهایی برای انبار، کلیسا، اسلحه‌خانه، ضرابخانه امپراطوری و... ساخته شد که اکنون به‌عنوان بخش‌های تاریخی کاخ قابل بازدید است. تمام افرادی که قصد ورود به داخل کاخ و حیاط دوم را داشتند، در این بخش بازرسی می‌شدند و تنها شخص امپراطور بود که نیاز به تفتیش نداشت و می‌توانست با اسب، از حیاط‌ها عبور کند.

در سمت راست حیاط اول، بنای کوچکی به نام چشمه جلاد قابل مشاهده است که روایت‌های مختلفی برای آن وجود دارد. در مهم‌ترین نظریه‌ای که به واقعیت نزدیک است، گفته‌ شده این مکان برای شستن دست و شمشیر جلادها پس از گردن ‌زدن مجرمین ساخته شده است.

تصویری از داخل کاخ توپکاپی

حیاط دوم

ساخت حیاط دوم کاخ توپکاپی در سال 1465 به دستور سلطان محمود دوم آغاز شد و سال‌ها بعد در زمان امپراطوری سلیمان اول کامل شد. کاخ توپکاپی سلطان سلیمان بخش‌های مختلفی در میدان دیوان یا همان حیاط دوم دارد که اکنون به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.

• دیوان شاهنشاهی
• آشپزخانه‌های کاخ
• حرمسرا
• بیمارستان
• اصطبل
• نانوایی
• محله جنیچی‌ها

در حیاط دوم کاخ توپکاپی مسجد کوچکی وجود دارد که مربوط به قرن هجدهم است. وجود یک آب‌انبار زیرزمینی در حیاط دوم حکایت از این دارد که درباریان برای تفریح، تجمع و... در این مکان که آب‌وهوای بهتری داشته، جمع می‌شدند. 

در حیاط دوم خدمه و نظامیان زندگی می‌کردند. خوابگاه‌های نظامیان، حمام، آشپزخانه‌های قنادی، آشپزخانه غذای اصلی، انبار مواد غذایی، اتاق آشپزها و... دراین حیاط وجود دارد. معماری مطبخ‌ها را هنرمند معروف ترکیه «معمار سنان» بر عهده داشت. وجود دودکش‌های بلند و طراحی‌های زیبا بیانگر این است که طراحی آشپزخانه‌های کاخ توپکاپی از کاخ ادیرنه الهام گرفته شده است. در بخش‌هایی از این آشپزخانه‌ها محلی برای نگهداری ظروف چینی در نظر گرفته شده است که بیانگر آن است که برای پادشاه و درباریان در این ظروف غذا سرو می‌شد. در آشپزخانه‌ها حدود 800 نفر مشغول به کار بودند و هر وعده، موظف بودند برای 4 هزار نفر غذا آماده کنند.

حیاط سوم

با توجه به نوع معماری کاخ هر چه به لایه‌های درونی نزدیک‌تر می‌شویم، ترددها حساس‌تر و خصوصی‌تر می‌شود. حیاط سوم به نوعی یک مرز بین فضای درونی و فضای بیرونی کاخ توپکاپی است. ستون‌های باریک از سنگ ‌مرمر، نقاشی‌های مختلف، تزئینات مینیاتوری، اتاق خوش‌نویسی، کتابخانه، خواجه‌سرا و... بیانگر این است که افراد خاصی اجازه تردد در این بخش را داشتند.

در روزهای خاصی از سال مانند تشییع جنازه، عید فطر و مناسبت‌های مذهبی درباریان می‌توانستند به این قسمت وارد شوند و از مدرسه بزرگ کاخ، فرش‌های نفیس و... بازدید کنند. کاشی‌هایی به‌ رنگ آبی ‌فیروزه‌ای و طلایی، وجود لوسترهای زیبا و بالش‌های نرم و... این بخش از کاخ را برای امپراطور منحصربه‌فرد کرده است. تاریخ‌نگاران معتقدند حتی وزیر اعظم نیز بدون اجازه سلطان نمی‌توانست وارد حیاط سوم شود.

بخش‌های دیگر کاخ توپکاپی

بدیهی است که یک کاخ تنها از چند حیاط تشکیل نشده و بخش‌های متنوعی دارد تا بتواند تمام افراد مرتبط با یک حکومت را در خود جای دهد. با سایر قسمت‌های کاخ توپکاپی در ادامه این مطلب آشنا خواهید شد.

حرمسرا

یکی از بخش‌های مورد علاقه پادشاهان یعنی حرمسرا در حیاط دوم قرار دارد. حرمسراها برای ایجاد اوقات خوش سلاطین و درباریان ساخته می‌شد. در آن زمان پادشاهان می‌توانستند 4 زن اصلی و 300 همسر موقت داشته باشند. معماری این بخش از بنا هم توسط «معمار سنان» اجرا شد و دروازه‌هایی برای ورود از حیاط سوم و چهارم به صورت مستقل از هم در این بخش وجود دارد.

در حرمسرا حدود 400 اتاق ساخته شده که شاهزادگان، همسران اصلی، همسران موقت، ملکه مادر، افراد مورد علاقه شاهزادگان و همسران شاه، خواجه‌های دربار و... در 100 اتاق اقامت داشتند. در این بخش از کاخ توپکاپی معماری‌های متنوعی وجود دارد؛ از تزئینات کلاسیک تا معماری‌های زیبای اروپایی مانند باروک که با الهام از معماری رومی انجام شده است. شاهزاده‌خانم‌ها می‌توانستند در این بخش از کاخ، با هنرهای مختلفی مانند گل‌دوزی، طراحی لباس، رقص، خواندن و نوشتن، زبان ترکی و مبانی اسلام آشنا شوند.

تصویری از حرمسرای کاخ توپکاپی

حیاط چهارم

باغ خصوصی شاه در حیاط چهارم قرار دارد که در گذشته اشراف‌زاده ها برای نوشیدن چای و لذت ‌بردن از تماشای گل‌های لاله به این مکان می‌رفتند. معماری این بخش از کاخ توپکاپی از معماری قرن نوزدهم اروپا الهام گرفته است. حیاط چهارم مخصوص پادشاهان و شاهزاده‌ها طراحی شده و افراد در آنجا مشغول تفریح و دورهمی بودند. از دیگر امکانات این بخش از کاخ می‌توانیم به استخر تزئینی، بهارخواب مرمرین، رستوران و... اشاره کنیم. 

مسجد آقاس

مسجد آقاس در قرن پانزدهم میلادی و قبل از ساخت کاخ توپکاپی در محل فعلی این کاخ قرار داشت. بعدها که کاخ توپکاپی ساخته شد، مسجد نیز به جزئی از بخش‌های درونی کاخ تبدیل شد. این مسجد از قدیمی‌ترین مساجد ترکیه و مکانی برای عبادت پادشاهان بوده است. در کاخ توپکاپی مساجد دیگری وجود دارند؛ اما مسجد آقاس بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین آن‌ها است. 

موزه اسلامی

تالارهای یادگاری مقدس که به نام «موزه اسلامی» شهرت دارد، از بخش‌های جذاب کاخ توپکاپی است. در این موزه اشیای مقدس مربوط به پیامبر اسلام و بزرگان دین نگهداری می‌شود. بخش‌های دیگر این موزه، مربوط به گنجینه پادشاهان عثمانی است. در موزه اسلامی، اثر انگشت حضرت محمد، رد‌ پای ایشان که با طلا پر شده، انگشتر عقیق، قبا، کفش‌ها، 2 دندان شکسته، چند تار ریش و نامه‌ای متعلق به پیامبر نگهداری می‌شود.

از دیگر آثار این مجموعه می‌توانیم به شمشیر حضرت داوود، رد پا و عمامه حضرت یوسف، شمشیر حضرت علی، لباس حضرت فاطمه، چند پرده کعبه، قفل و کلید درب ورودی کعبه، لباس امام حسین بعد از عاشورا، زره و استخوان ‌دست حضرت یحیی و... اشاره کنیم.

در بخش موزه خزانه یا گنجینه امپراطوری، اشیای تاریخی زیادی مانند تاج‌های سلاطین عثمانی، غنائم جنگی، شمشیرهای جواهرکاری‌شده، جواهرات قیمتی، پوشاک و... نگهداری می‌شود.

تصویری از موزه کاخ توپکاپی

دروازه‌ میانی

دروازه‌های میانی یا باب‌السلام، مکانی برای تردد سریع سلطان و ملکه مادر بوده و شخص دیگری اجازه استفاده از آن دروازه را نداشته است. دروازه میانی توسط قلعه‌هایی با معماری اروپایی، برج‌های نوک‌تیز، دیوارهای بلند و مکآن‌هایی برای پاسبانی نگهبانان به شکل تاج که روی دیوار قرار دارند، محافظت می‌شد. باب السلام یا همان دروازه میانی حیاط دوم را به حیاط سوم وصل می‌کند.

دروازه پادشاهی

دروازه‌های زیادی به منظور استفاده‌های مختلف درون کاخ توپکاپی طراحی و ساخته شده است. یکی از دیگر دروازه‌های این کاخ که برای ورود سلاطین و پادشاهان عثمانی به قصر بوده، دروازه پادشاهی نام دارد. این دروازه قصر را به مسجد ایاصوفیه استانبول متصل می‌کند.

دروازه سعادت

دروازه‌ای که فقط افراد دربار و خدمتگزاران مخصوص می‌توانستند از آن عبور کنند، دروازه سعادت نام دارد. این دروازه با طاق‌های بلند و مرمرین، برای بازدیدکنندگان بسیار جذاب است. دروازه سعادت حیاط دوم را به حیاط سوم متصل می‌کند. عبور و مرور از این دروازه به دستور شخص شاه انجام می‌گرفت و این دستور برای افراد کمی صادر می‌شد. پیکر چند نفر از سلاطین عثمانی به منظور ادای احترام و گرامیداشت در مقابل این دروازه به خاک سپرده شده است.

تصویری از دروازه سعادت کاخ توپکاپی

راهروی طلایی

یکی از بخش‌های خاص و فریبنده کاخ توپکاپی، راهروی طلایی آن است. این راهرو اتاق مخصوص سلطان را به حرمسرا وصل می‌کند. دیوارهای این راهرو به رنگ سفید هستند و تزئینات ساده‌ای در این بخش وجود دارد. از آن‌جایی که شاه برای تردد به حرمسرا از این مکان استفاده می‌کرد، آن را راهروی طلایی نام‌گذاری کردند.

گنجینه امپراطوری

گنجینه امپراتوری مکانی برای نگهداری جواهرات گران‌بها، سلاح‌ها، غنائم جنگی، هدایای پادشاهان و... بوده است. در این گنجینه گران‌بها الماسی با نام «الماس کشیکچی» وجود دارد که 86 قیراط وزن دارد. خنجر و غلاف طلا، کمربند شاه اسماعیل صفوی و... از دیگر اشیای ارزشمند این گنجینه تاریخی هستند که تاریخچه ترکیه را رقم زده‌اند. 

مجموعه ظروف

از دیگر بخش‌های ارزشمند کاخ توپکاپی، مجموعه ظروف سرامیکی متعلق به کشور ژاپن و چین است که به امپراطوری عثمانی هدیه شده بود. ظروف دیگری از جنس شیشه، سرامیک اروپایی و مس در آشپزخانه سلطنتی وجود دارد که برای پخت‌وپز غذای شاه از آن‌ها استفاده می‌شد.

کتابخانه‌ سلطان احمد سوم یا کتابخانه اندرون

در سال 1719 میلادی یک معمار سلطنتی به نام «بشیرآقا» به دستور شاه اقدام به ساخت و تاسیس یک کتا‌خانه در مرکز حیاط سوم کاخ توپکاپی کرد. معماری این کتابخانه به سبک نئوکلاسیک انجام شد که نمونه‌ای از معماری زیبای عثمانی‌ها در قرن هجدهم میلادی است.

بخش‌های مختلفی در این کتابخانه زیبا وجود دارد که شامل تالار مرکزی گنبدی شکل، رواق بزرگ، آبخوری و... می‌شود. استفاده از این کتابخانه تنها برای خاندان سلطنتی مجاز بود. در کتابخانه سلطان احمد سوم، کتاب‌هایی شامل آثار علمی، اسلامی، الهیات و حقوق وجود دارد. نسخه‌های خطی برخی از کتاب‌ها به زبان کوفی، ترکی عثمانی، عربی و فارسی نیز در کتابخانه موجود است.

در این کتابخانه سلطنتی بیش از 3500 نسخه کتاب وجود دارد که قدمت تاریخی بعضی از آن‌ها به قرن هشتم می‌رسد. کتاب‌های مربوط به دربار ایلخانیان، مغول‌ها و تاریخ قرن 13 و 14 میلادی در ایران، کتاب‌هایی از دربار تیموریان و نسخه‌های خطی فارسی از دوران صفویه در قرن شانزدهم و هفدهم هم در این کتابخانه، بیانگر تاریخ و تمدن ایران هستند.

آدرس کاخ توپکاپی استانبول

کاخ توپکاپی در بخش اروپایی استانبول، شرق منطقه فاتح و محله قدیمی سلطان محمد در نزدیکی امینونو قرار دارد که از معروف‌ترین محله های استانبول است. جاذبه‌های تاریخی دیگر استانبول مانند مسجد سلطان‌احمد، آب‌انبار ایاصوفیه، باسیلیکا و موزه باستان‌شناسی ترکیه در نزدیکی کاخ توپکاپی قرار دارند. 

قیمت ورودی و ساعت بازدید کاخ توپکاپی

برای بازدید از کاخ توپکاپی می‌توانید همه‌روزه، غیر از سه‌شنبه‌ها، از ساعت 9 صبح تا 18 عصر اقدام به تهیه بلیط کرده و از تماشای تاریخ و تمدن ترکیه لذت ببرید. هزینه بلیط ترکیبی کاخ توپکاپی، حرمسرا و کلیسای هاگیا ایرنه در سال 2023، مبلغ 650 لیر است. در صورتی‌که نمی‌خواهید از حرمسرا بازدید کنید، می‌توانید از بلیط کاخ توپکاپی استانبول و کلیسای تاریخی هاگیا ایرنه با مبلغ 500 لیر استفاده کنید.

بازدید از کلیسای تاریخی هاگیا ایرنه که در محوطه بیرونی کاخ توپکاپی قرار دارد، به تنهایی حدود 35 لیر هزینه ورودی دارد. این کلیسا جزو معدود کلیساهایی است که بعد از به ‌قدرت ‌رسیدن عثمانی‌ها به مسجد تبدیل نشده است.

تصویری از کاخ توپکاپی

بازدید از کاخ توپکاپی با تور استانبول

کاخ توپکاپی سال‌های زیادی مرکز حکومت عثمانی‌ها بوده و در هر دوره تغییرات فراوانی را به خود دیده است. موزه بزرگ و مهم تاریخ اسلام، دیگر پیامبران، پادشاهان و... در این کاخ قرار دارد که در این مطلب سعی کردیم همه آن‌ها را بررسی کنیم. حکایت‌های مختلفی در گوشه و کنار این قصر باستانی وجود دارد که برای شنیدن آن‌ها می‌توانید از راهنماهای گردشگری کاخ توپکاپی استفاده کنید و بخواهید آن‌ها را برای شما بازگو کنند.

اگر با خواندن این مقاله مشتاق شده‌اید از این کاخ باستانی استانبول دیدن کنید، می‌توانید با خرید تور استانبول از برسام سیر، فرصت بازدید از کاخ توپکاپی را در کنار دیگر جاهای دیدنی استانبول داشته باشید. اگر تجربه سفر به استانبول و بازدید از کاخ توپکاپی را دارید، نظرات ارزشمند خود را با ما و دیگر هموطن‌ها به اشتراک بگذارید و بگویید از نظر شما زیباترین بخش کاخ کدام است؟

سوالات متداول

۱- کاخ توپکاپی استانبول کجاست؟

کاخ توپکاپی یکی از مشهورترین ساختمان‌های تاریخی در استانبول است. این کاخ در منطقه فاتح واقع شده و تاریخچه آن به دوران عثمانی بازمی‌گردد. ساختمان فعلی کاخ توپکاپی از سال 1453 میلادی به دستور محمد الفاتح سلطان عثمانی ساخته شده و در طول تاریخ تحولات زیادی پیدا کرده است. این کاخ به عنوان محل اقامت سلطان‌ها، دفتر امور دولتی، و موزه تاریخی و فرهنگی استفاده می‌شود.

۲- چه جاذبه‌هایی در کاخ توپکاپی وجود دارد؟

کاخ توپکاپی با دارا بودن باغ‌های زیبا، اتاق‌ها و تالارهای شگفت‌انگیز، نمایشگاه‌های هنری و مجموعه‌های موزه‌ای، یکی از جاذبه‌های گردشگری برجسته در استانبول است. از جمله بخش‌های مهم این کاخ می‌توان به سرای مرکزی (دیوان صدر)، حرم سلطان سلیمان، و موزه طلا و جواهرات اشاره کرد. همچنین، چشمه کاخ با آبشار زیبا و مناظر شهر استانبول، تجربه‌ای دیدنی را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند.